Diagnoza sytuacji „na wejściu”
Do czasu, gdy wszystkie drogi w Dzierżoniowie znalazły się pod jednym, gminnym zarządem, w powszechnym odczuciu skala zaniedbań w obszarze utrzymania i remontów dróg w mieście była bardzo duża. Władze gminy dostrzegały problemy, jednak z powodu różnych zarządców dróg trudno było je rozwiązać. Ponadto zmiana ta miała wpłynąć na poprawę dostępności infrastruktury drogowej, zwłaszcza z zimowym i letnim utrzymaniem dróg powiatowych. Również stan dróg wojewódzkich wymagał podjęcia starań o ich przejęcie przez gminę.
Efektywność kosztowa
Przed wdrożeniem opisywanego rozwiązania wszelkie koszty i nakłady na drogi o innym statusie niż gminne ponosiły właściwe organy powiatu czy województwa, dane te są niedostępne.
Przejmując drogi powiatowe gmina przewidywała dodatkowe wpływy z udostępnienia pasa drogowego i strefy płatnego parkowania.
Wpływy te dotyczące całej gminnej infrastruktury drogowej w roku 2008 wynosiły odpowiednio 78 159,24 zł i 547 593,05 zł.
Wybrane wskaźniki efektywności kosztowej dla 2008 r.:
Wpływy z zajęcia pasa drogowego na 1000 mieszkańców - 2 235,48 zł (wskaźnik SMUP)
Wpływy ze strefy płatnego parkowania na 1000 mieszkańców - 15 662,07 zł (wskaźnik SMUP)
Wartość wydatków na utrzymanie 1 km drogi - 21 340,19 zł (wskaźnik SMUP)
Koszt utrzymania dróg gminnych w 2018 r. - 1 276 868,74 zł
Ilość
Długość dróg wojewódzkich w 2008 r. na terenie miasta Dzierżoniów wynosiła 10,284 km, a dróg zaliczanych do kategorii powiatowych 12,985 km (w tym 5 mostów).
Drogi powiatowe
W dniu 30.09.2008 Rada Powiatu Dzierżoniowskiego podjęła uchwałę o zmianie statusu dróg powiatowych na terenie miasta na drogi gminne. Uzasadnieniem była pil-na potrzeba ich remontu, odbudowy chodników, stworzenia ścieżek rowerowych. W dniu 01.01.2009 na podstawie art. 10 ust. 2 i 3 „Ustawy o drogach publicznych" Uchwałami Rady Powiatu Dzierżoniowskiego i Rady Miejskiej Dzierżoniowa zaliczono wszystkie drogi powiatowe do kategorii dróg gminnych. Zarządcą przejętych dróg stał się Burmistrz Dzierżoniowa.
Drogi wojewódzkie
Drogi wojewódzkie stanowią kontynuację ciągów komunikacyjnych, łączących miasto i powiat ze stolicą województwa, Wrocławiem, autostradą A-4, lotniskiem. Stanowią również dogodne połączenie mieszkańców Wrocławia z ośrodkami turystycznymi. Cechuje je największe w mieście natężeniem ruchu. W dniu 01.04.2008 r. gmina Dzierżoniów zawarła porozumienie z województwem dolnośląskim „W sprawie powierzenia zadań w zakresie letniego i zimowego utrzymania dróg wojewódzkich".
Pierwszą umowę zawarto na 3 lata, do 31.03.2011 r., kolejne obowiązywały w latach 2011 – 2014, 2014 – 2017, 2017 – 2020 i 2020 -2023. Zgodę na zawarcie porozumienia udzieliły każdorazowo, na podstawie odpowiednich uchwał, samorządy miasta i województwa. Porozumienie oparto o zapisy „Ustawy o drogach publicznych". Przedmiotem porozumienia było przejęcie kompetencji i praw przez gminę na:
1. drogach wojewódzkich w zakresie:
- utrzymania nawierzchni drogi, chodników, drogowych obiektów inżynierskich,urządzeń zabezpieczających ruch i innych urządzeń związanych z drogą,
- wykonywanie robót interwencyjnych, robót utrzymaniowych i zabezpieczających,
- przeciwdziałanie niszczeniu dróg przez ich użytkowników,
- sadzenie, utrzymanie oraz usuwanie drzew i krzewów oraz pielęgnacja zieleni w pasie drogowym
2.drogowych obiektach inżynierskich w zakresie:
- utrzymania przepustów o średnicy do 60 cm,
- utrzymania nawierzchni na mostach i wiaduktach drogowych, estakadach oraz kładkach pod nadzorem Dolnośląskiej Służby Dróg i Kolei we Wrocławiu.
Porozumienie szczegółowo określało wykaz zadań letniego oraz zimowego utrzymania dróg wraz z nadanym im standardem, a także zasady odśnieżania i usuwania tzw. śliskości zimowej.
Utrzymaniem konstrukcji drogowych obiektów inżynierskich na całej sieci dróg wojewódzkich zajmuje się zgodnie z porozumieniem Dolnośląska Służba Dróg i Kolei we Wrocławiu, jednak w uzasadnionych przypadkach - na wniosek skierowany przez „Przejmującego"- Burmistrza Dzierżoniowa, może ona wyrazić zgodę na realizację zadania o charakterze remontowym przez gminę (w ramach środków z dotacji celowej), pod warunkiem, że nie wpłynie ono na jakość prowadzenia robót utrzymaniowych.
W zakres porozumienia wchodzi również kwestia udostępniania danych technicznych przejmowanych dróg wojewódzkich przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu. Istotnym elementem jest też zapis o współdziałaniu organów samorządu gminnego i wojewódzkiego w prowadzeniu postępowania, dotyczącego ustalenia odpowiedzialności zarządcy drogi.
Drogi wojewódzkie są ubezpieczane od odpowiedzialności cywilnej ich zarządcy przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu, a treść polis jest udostępniana gminie.
Zgodnie z treścią porozumienia jego realizacja, jak również administrowanie pasem drogowym dróg wojewódzkich nadal prowadzone jest przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu. Zadania przekazane niniejszym porozumieniem „Przejmującemu" realizuje Burmistrz Dzierżoniowa.
Na realizację zadań wynikających z porozumienia przewidziano dla Dzierżoniowa dotację celową od samorządu województwa corocznie zwiększaną o średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych.
Zadania inwestycyjne na drogach wojewódzkich realizowane są odrębnie na podstawie porozumień dotyczących konkretnej inwestycji.
Opis procesu wdrożenia innowacji
Drogi powiatowe
W dniu 30.09.2008 Rada powiatu dzierżoniowskiego podjęła uchwałę o zmianie statusu dróg powiatowych na terenie miasta na drogi gminne. Uzasadnieniem była pil-na potrzeba ich remontu, odbudowy chodników, stworzenia ścieżek rowerowych. W dniu 01.01.2009 na podstawie art. 10 ust. 2 i 3 „Ustawy o drogach publicznych" Uchwałami Rady Powiatu Dzierżoniowskiego i Rady Miejskiej Dzierżoniowa zaliczono wszystkie drogi powiatowe do kategorii dróg gminnych. Zarządcą przejętych dróg stał się Burmistrz Dzierżoniowa.
Drogi wojewódzkie
Drogi wojewódzkie stanowią kontynuację ciągów komunikacyjnych, łączących miasto i powiat ze stolicą województwa, Wrocławiem, autostradą A-4, lotniskiem. Stanowią również dogodne połączenie mieszkańców Wrocławia z ośrodkami turystycznymi. Cechuje je największe w mieście natężeniem ruchu. W dniu 01.04.2008 r. gmina Dzierżoniów zawarła porozumienie z województwem dolnośląskim „W sprawie po-wierzenia zadań w zakresie letniego i zimowego utrzymania dróg wojewódzkich".
Pierwszą umowę zawarto na 3 lata, do 31.03.2011 r., kolejne obowiązywały w latach 2011 – 2014, 2014 – 2017, 2017 – 2020 i 2020 -2023. Zgodę na zawarcie porozumie-nia udzieliły każdorazowo, na podstawie odpowiednich uchwał, samorządy miasta i województwa. Porozumienie oparto o zapisy „Ustawy o drogach publicznych".
Przedmiotem porozumienia było przejęcie kompetencji i praw przez gminę na:
- drogach wojewódzkich w zakresie:
-
- utrzymania nawierzchni drogi, chodników, drogowych obiektów inżynierskich, urządzeń zabezpieczających ruch i innych urządzeń związanych z drogą,
- wykonywanie robót interwencyjnych, robót utrzymaniowych i zabezpieczających,
- przeciwdziałanie niszczeniu dróg przez ich użytkowników,
- sadzenie, utrzymanie oraz usuwanie drzew i krzewów oraz pielęgnacja zieleni w pasie drogowym,
2.drogowych obiektach inżynierskich w zakresie:
-
- utrzymania przepustów o średnicy do 60 cm,
- utrzymania nawierzchni na mostach i wiaduktach drogowych, estakadach oraz kładkach pod nadzorem Dolnośląskiej Służby Dróg i Kolei we Wrocławiu.
Porozumienie szczegółowo określało wykaz zadań letniego oraz zimowego utrzymania dróg wraz z nadanym im standardem, a także zasady odśnieżania i usuwania tzw. śliskości zimowej.
Utrzymaniem konstrukcji drogowych obiektów inżynierskich na całej sieci dróg wojewódzkich zajmuje się zgodnie z porozumieniem Dolnośląska Służba Dróg i Kolei we Wrocławiu, jednak w uzasadnionych przypadkach - na wniosek skierowany przez „Przejmującego"- Burmistrza Dzierżoniowa, może ona wyrazić zgodę na realizację zadania o charakterze remontowym przez gminę (w ramach środków z dotacji celowej), pod warunkiem, że nie wpłynie ono na jakość prowadzenia robót utrzymaniowych.
W zakres porozumienia wchodzi również kwestia udostępniania danych technicznych przejmowanych dróg wojewódzkich przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu. Istotnym elementem jest też zapis o współdziałaniu organów samorządu gminnego i wojewódzkiego w prowadzeniu postępowania, dotyczącego ustalenia odpowiedzialności zarządcy drogi.
Drogi wojewódzkie są ubezpieczane od odpowiedzialności cywilnej ich zarządcy przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu, a treść polis jest udostępniana gminie.
Zgodnie z treścią porozumienia jego realizacja, jak również administrowanie pasem drogowym dróg wojewódzkich nadal prowadzone jest przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu. Zadania przekazane niniejszym porozumieniem „Przejmującemu" realizuje Burmistrz Dzierżoniowa.
Na realizację zadań wynikających z porozumienia przewidziano dla Dzierżoniowa dotację celową od samorządu województwa corocznie zwiększaną o średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. Zadania inwestycyjne na drogach wojewódzkich realizowane są odrębnie na podstawie porozumień dotyczących konkretnej inwestycji.
Rezultaty wdrożenia innowacji
W rezultacie wdrożenia dobrej praktyki osiągnięto cele jakościowe i efektywnościowe.
Znacznie poprawiono jakość – standard przejętych dróg powiatowych - wyremontowano 6,649 km dróg. Trwają remonty na odcinkach o łącznej długości 5,322 km.
W ramach remontów zmodernizowano ulice do standardu sąsiednich dróg gminnych poprzez wymianę nawierzchni, oświetlenia, budowę ścieżek rowerowych, chodników, wyremontowano też dwa mosty, w tym jeden zabytkowy.
Na drogach wojewódzkich w ramach odrębnych porozumień zrealizowano szereg inwestycji podnoszących standard infrastruktury drogowej (szczegóły w tabeli poniżej w części opisującej poniesione nakłady).
Poprawiła się też znacznie dostępność infrastruktury drogowej,. Przejęcie dróg powiatowych i podpisanie porozumienia z samorządem województwa pozwoliło na ob-jęcie wszystkich dróg w mieście jednakowym standardem w zakresie ich letniego i zimowego utrzymania.
Zadania w zakresie sprzątania, utrzymania zieleni i poboczy, odśnieżania i usuwania śliskości, remontów cząstkowych, usuwania awarii kanalizacji deszczowej, utrzymania oznakowania pionowego i poziomego realizuje odtąd jeden podmiot – gmina Dzierżoniów.
W zakresie realizacji celów efektywnościowych opisane rozwiązanie charakteryzuje się głównie zwiększeniem nakładów (szczegóły w dalszej części opisu) na infrastrukturę drogową dotyczących ich bieżącego utrzymania i konieczność podniesienia standardu, zwłaszcza byłych dróg powiatowych, poprzez wykonanie niezbędnych remontów.
W zakresie poprawy efektywności kosztowej wdrożone działania miały przynieść efekty finansowe w postaci zwiększenia wpływów ze strefy płatnego parkowania i z zajęcia pasa drogowego przejętych przez miasto dróg powiatowych.
W strefie płatnego parkowania znalazł się tylko jeden dodatkowy odcinek, przejęty od powiatu, o długości 312 m. Brak jest szczegółowych danych umożliwiających analizę, ale wydaje się, że nie wpłynął on znacząco na dochody z tego źródła. Dochody w roku 2009 spadły w porównaniu z rokiem 2008.
Tabela wpływów ze strefy płatnego parkowania
Rok |
Dochody ze strefy płatnego parkowania w zł |
Wpływy ze strefy płatnego parkowania na 1000 mieszkańców w zł (wskaźnik SMUP) |
2009 |
538 902,28 |
15 522,27 |
2010 |
552 134,27 |
16 075,65 |
2011 |
547 829,61 |
16 105,06 |
2012 |
629 773,13 |
18 672,67 |
2013 |
621 461,67 |
18 622,25 |
2014 |
696 578,18 |
21 093,09 |
2015 |
687 427,04 |
21 028,66 |
2016 |
678 831,10 |
20 992,39 |
2017 |
641 233,63 |
20 137,35 |
2018 |
717 324,22 |
22 850,54 |
2019 |
709 923,88 |
22 890,43 |
Nakłady poniesione na wdrożenie innowacji
Dzierżoniów przejął drogi powiatowe bezpłatnie. Informacja o ponoszonych nakła-dach na utrzymanie dróg gminnych jest zamieszczona powyżej. Ponadto poniesiono nakłady na ich remonty, ale dane nie są dostępne.
Nakłady na utrzymanie dróg wojewódzkich również przedstawiono powyżej. Nakłady na ich remonty wynikają z odrębnych porozumień dotyczących konkretnej inwestycji. Obrazuje je poniższa tabela.
ZESTAWIENIE INWESTYCJI REALIZOWANYCH NA DROGACH WOJEWÓDZKICH W DZIERŻONIOWIE W LATACH 2010 - 2019:
Nazwa zadania |
Rok |
Wartość zadania (zł) |
Udział Gminy Miejskiej Dzierżoniów (zł) |
Remont drogi wojewódzkiej nr 382 ul. Piastowska – udział Gminy |
2010-2011 |
1.222.401 |
1.222.401 |
Budowa ścieżki w kierunku Pieszyc – udział Gminy |
2010 |
50.151 |
50.151 |
Remont ul. Kościuszki i ul. Daszyńskiego – udział Gminy |
2010 |
1.536.214 |
1.536.214 |
Remont drogi wojewódzkiej nr 382 ul. Piastowska i ul. Świdnicka |
2011-2012 |
2.613.068 |
1.306.534 |
Remont ul. Wrocławskiej i ul. Bielawskiej |
2012 |
5.967.007 |
2.983.504 |
Budowa kanalizacji deszczowej na skrzyżowaniu ulic Bielawskiej i Piastowskiej – udział Gminy |
2012 |
40.900 |
40.900 |
Remont drogi wojewódzkiej nr 384 na odcinku Dzierżoniów – Łagiewniki, odcinek I (dotacja celowa) |
2013 |
1.213.849 |
1.213.849 |
Przebudowa skrzyżowania ul. Piastowskiej (nr 382) z ul. Złotą na skrzyżowanie typu rondo |
2013 |
1.446.716 |
723.358 |
Przebudowa skrzyżowania ul. Piłsudskiego z ul. Daszyńskiego na skrzyżowanie typu rondo (nr 383) |
2014 - 2015 |
776.996 |
392.798 |
Przebudowa ul. Bielawskiej i Batalionów Chłopskich od ronda Żołnierzy Wyklętych do mostu |
2014-2015 |
3.443.963 |
1.498.921 |
Budowa obwodnicy Dzierżoniowa w ciągu drogi wojewódzkiej nr 382 – pomoc dla Województwa (odszkodowanie z tytułu nabycia nieruchomości) |
2014 |
4.756.612 |
2.853.967 |
Przebudowa drogi 384 Dzierżoniów-Łagiewniki |
2014 |
170.379 |
170.379 |
Przebudowa drogi (384) ul. Bat. Chłopskich od skrzyżowania z ul. Andersa do Ronda Czeskiego |
2015 |
1.003.354 |
501.677 |
Przebudowa ul. Kilińskiego od ul. Brzegowej do torów |
2016-2017 |
671. 713 |
335.857 |
Przebudowa skrzyżowania ulic Kopernika i Bat. Chłopskich (384) oraz ul. Bat. Chłopskich od tego ronda do ul. Wierzbowej |
2017-2018 |
3.941.521 |
1.995.944 |
Zaprojektowanie przebudowy przejść dla pieszych na ulicy Piastowskiej w Dzierżoniowie (DW382) |
2019 |
30 996,00 |
30 996,00 |
Razem: |
|
|
16.857.450,00 |
Zalecenia dla podmiotów zainteresowanych wdrożeniem
Problem z utrzymaniem dróg powiatowych i wojewódzkich występuje w wielu średnich i małych miastach. W Dzierżoniowie rozwiązano go w sposób kompleksowy. Po-woduje to wprawdzie dodatkowe obciążenia finansowe dla miasta, nie w pełni kompensowane przez uzyskiwaną dotację, ale pozwala na racjonalne zarządzanie droga-mi na swoim terenie i planowanie środków na ten cel. Poprawia też wizerunek samorządu gminnego, a przede wszystkim wpływa na poprawę bezpieczeństwa użytkowników miejskich dróg.
Skuteczne porozumienie z samorządem województwa w celu przejęcia zadań w za-kresie utrzymania dróg wojewódzkich wymaga podjęcia następujących kroków:
- wynegocjowanie treści porozumienia zgodnego z ustawą o drogach publicznych,
- podjęcie stosownych uchwał organów stanowiących strony porozumienia,
- zawarcie porozumienia
- zabezpieczenie dla siebie dotacji w wystarczającej wysokości na realizację zadań określonych w porozumieniu.
Samorząd gminy planującej przejęcie zadań w zakresie utrzymania dróg powiatowych powinien:
- podjąć z władzami powiatu negocjacje w sprawie przejęcia,
- sporządzić stosowne uchwały organów stanowiących strony porozumienia,
- przygotować protokół przejęcia – przekazania dróg.
W analizach poprzedzających podjęcie decyzji o reorganizacji usług transportu zbiorowego warto posiłkować się bazą danych prezentowaną w portalu smup.gov.pl, w obszarze “Drogownictwo i transport”. Zbadanie wartości wskaźników jakościowych, ilościowych, efektywności kosztowej i dostępu, pogłębi diagnozę sytuacji wyjściowej. Co istotne, dodatkowych danych dostarczy mechanizm umożliwiający porównanie tych samych parametrów z podobnymi jednostkami samorządu z grupy porównaw-czej na terenie kraju.