Rozwój systemu wsparcia rodziny i pieczy zastępczej w gminie Gdynia

Realizowany od 2007 roku przez gdyński samorząd kompleksowy system wsparcia rodziny i pieczy zastępczej obejmuje nowatorskie podejście oparte na trzech filarach: działaniach profilaktycznych w środowisku (w rodzinach, u których istnieje wysoki stopień zagrożenia odebrania dzieci), specjalistycznym wsparciu rodzin na trzech poziomach intensywności oraz działaniach reintegracyjnych ukierunkowane na powrót dziecka do rodziny biologicznej.  

Korzyści dla samorządu i mieszkańców są wymierne i oparte na konkretnych wskaźnikach. Ocenę efektywności działań w długofalowej perspektywie umożliwi w niedalekim czasie baza danych z obszaru "Lokalna polityka społeczna" prezentowana w portalu smup.gov.pl. 

Problem zdefiniowany przez samorząd: Początki trójpodziału pracy socjalnej w gdyńskim systemie pomocy społecznej sięgają roku 2007. W rejestrze ośrodka pozostawało wówczas 6022 środowisk, w tym aż 1994 z nich to rodziny z dziećmi. Spośród nich w 1219 wystąpiły problemy opiekuńczo-wychowawcze, współwystępujące z problemem bezrobocia, przemocy w rodzinie czy uzależnienia. Na podstawie pogłębionych badań diagnostycznych prowadzonych w środowiskach objętych pracą socjalną, ustalono, że podejmowane do tej pory działania pomocowe nie były wystarczająco skuteczne. 

Ustalono, że kłopot stanowi zbyt duża liczba środowisk o bardzo dużej rozbieżności problemów, którymi musi zajmować się pracownik socjalny. Znaczna liczba klientów pomocy społecznej i problemów, a także związana z powyższym duża liczba osób/rodzin przypadająca na pojedynczego pracownika socjalnego stanowiły podstawę pomysłu na system pracy mocno opartej o coaching i asystenturę.  

Sposób rozwiązania: Diagnozy i analizy danych pozwoliły na wypracowanie spójnego systemu wsparcia rodzin i dzieci, który obejmuje: 

• trójpodział pracy socjalnej wraz z asystenturą rodzin w MOPS Gdynia, 
• sieć placówek wsparcia dziennego (SPOT), prowadzonych przez organizacje pozarządowe i Zespół Placówek Specjalistycznych w Gdyni, funkcjonującą w zintegrowanym systemie wsparcia rodziny, 
• działalność Zespołu ds. Rodzinnej Pieczy Zastępczej MOPS Gdynia. 

Elementem doskonalenia systemu pieczy zastępczej jest także rozwijanie i profesjonalizowanie oferty wsparcia na rzecz osób w procesie usamodzielnienia, czyli wychowanków opuszczających pieczę zastępczą po osiągnięciu pełnoletniości. 

System wsparcia gdyńskich rodzin jest wciąż rozwijany w oparciu o wskaźniki autorskie (np. wskaźnik motywacji do zmiany, wskaźnik zasobów do zmiany w dyspozycji osoby/środowiska), jak również o wskaźniki opracowane w systemie SMUP (m.in. liczba asystentów rodziny na 10 tys. mieszkańców, liczba dzieci w rodzinnej pieczy zastępczej na 1000 mieszkańców, liczba rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka na 10 000 ludności, liczba miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na 1000 ludności do 18 r. życia, przeciętne wynagrodzenie rodziny zastępczej zawodowej oraz rodzinnego domu dziecka, odsetek osób usamodzielnionych, które opuściły pieczę zastępczą instytucjonalną i założyły własne gospodarstwo domowe czy wydatki na jednego wychowanka pieczy zastępczej rodzinnej i udział gminy w finansowaniu wydatków na rodzinną pieczę zastępczą.   

Wyzwania, jakie stawia sobie gdyński samorząd w zakresie polityki rodzinnej, to także ciągłe specjalizowanie wsparcia w różnych jego wymiarach oraz przyjęcie horyzontalnej zasady ponadsektorowej współpracy pomiędzy podmiotami wspierającymi dziecko i rodzinę, zapewniającej uspójnioną wizję systemowych działań na rzecz rodzin niewypełniających prawidłowo funkcji opiekuńczo-wychowawczej.  

Zaplecze wspierające rodziny w samodzielności i rozwoju stanowią instytucje i organizacje zlokalizowane na terenie miasta i działające w obszarze wsparcia dziecka i rodziny. Są to z jednej strony jednostki publiczne, z drugiej - organizacje pozarządowe i grupy nieformalne oferujące, w tym przy wsparciu samorządu, dostęp do różnorodnych usług społecznych o charakterze środowiskowym lub specjalistycznym odpowiadającym na specyficzne potrzeby gdyńskich rodzin. 

Korzyści: Reorganizacja systemu wsparcia rodziny i pieczy zastępczej w ciągu 14 lat (od 2007r.) przyniosła spektakularne rezultaty: znacząco (o 49,6 proc.) spadła liczba korzystających ze świadczeń socjalnych, obniżył się odsetek dzieci trafiających do pieczy zastępczej i domu dziecka, a finalnie, w 2011 roku, Gdynia, jako jeden z pierwszych powiatów w Polsce, wygasiła duży Dom Dziecka, przechodząc na kameralne, przyjazne dzieciom formy opieki i rozwój form rodzinnych. Kompleksowe działania pozwoliły na deinstytucjonalizację wsparcia i rozwijanie rodzinnych form pieczy zastępczej.  

Nastąpił spadek kosztów organizacji pieczy zastępczej - średniomiesięczny koszt pobytu dziecka w pieczy rodzinnej jest wielokrotnie niższy w porównaniu do pobytu dziecka w pieczy instytucjonalnej). 

Metryka praktyki